بين۶۵ تا ۸۵ درصد از مراقب نهايی كه به سلامت منجر میشود، محصول خودمراقبتی است.چشم حساسترين عضو بدن است و در عين حساسيت زياد در معرض تهديدهای محيطی فراوانی قرار دارد. مواظبت از چشم جهت جلوگيری از بيماری، كاری بسيار آسانتر و كم هزينه تر از درمان بيماری است؛ چرا كه در بيماری جز هزينه ممكن است مقداری از بينايی خود را نيز از دست بدهيم. انسان بيش از ۷۰ درصد اطلاعات زندگی را از طريق چشم دريافت میكند به همين دليل توجه به بهداشت چشم امری بسيار مهم است.
ساختمان چشم به دو قسمت زير تقسيم ميشود:
كره چشم:عضو اصلي بينايي است كه از سه لايه خارجي يا صلبيه، مياني يا لايه عروقي كره چشم و لايه دروني كره چشم يا شبكيه تشكيل شده است.
ضمايم چشـم: شـامل كاسـه چشـم، پلک و ابـرو، پـرده ملتحمه پلک، غده ها و مجاري اشكي و ماهيچه هـاي گرداننده چشــم است كه محافظت، حركت دادن و تسهيل كار چشم را بر عهده دارد.
اختلال های بینایی
دور بینی
دوربينی در افراد دوربين، اشعه های نورانی كه به طور موازی به چشم میتابد، در عقب شبكيه، تشكيل تصوير میدهد كه اين اختلال گاهی علل ارثی دارد.افرادی كه به اين عارضه دچار هستند، در ديد نزديک مشكل داشته و دور را می بينند. چشمان خود را زياد میمالند. در موقع كارهای ظريف مضطرب و بی قرار هستند.در موقع خواندن يا نوشتن، سر را دورتر از حد معمول نگاه میدارند. درد چشم، سردرد، التهاب پلک، تيک صورت و گاهی سرگيجه دارند. برای درمان دوربيني، از عينکهای با عدسی محدب استفاده میشود.
نزديک بينی
نزديک بينی به حالت و عادت كسانی كه چشم خود را تنگم یكنند تا بهتر ببينند، اطلاق میشود. عواملی نظير كار نزديک، كمی نور، كمبود ويتامينها و غيره در ايجاد نزديک بينی مؤثر هستند.افرادی كه به اين عارضه دچارند، در ديد دور مشكل دارند و اغلب موقع نگاه كردن به دور، گردن میكشند.در موقع نوشتن يا خواندن، سر را از حد معمول نزديک تر میبرند. گاهی يک چشم را میبندند و با تنگ كردن چشم ديگر، سعی در تطابق اجسام دارند. سردرد و آب ريزی از چشم نيز مشاهده میشود. برای درمان نزديک بيني، از عينکهای با عدسی مقعر مناسب استفاده میشود.
آستيگماتيسم
در اين عارضه، تصوير يک نقطه، همان يک نقطه درک نمیشود، بلكه از يک نقطه از هر جسم خارجي، دو خط افقی ديده میشود. و تصويری كه ايجاد میكند، زياد روشن و واضح به نظر نمیرسد.افراد مبتلا به آستيگماتيسم، اغلب سر را به كتاب يا تصوير نزديک م یكنند، سردرد دارند و چشــم را هنگام مشــاهده تصاوير ظريف میمالند. تصحيح چشم آستيگمات اغلب ساده بوده و با استفاده از عدسی استوان هايی كه در جهت مناسبی از چشم قرار داده میشود، انجام میگيرد.
بیماریهای چشم
بيماری چشم يک عضو حساس است كه ممكن است دچار چند نوع بيماری شايع شود شامل:
گلمژه
التهاب غدد لبه پلکهاست كه بروز مداوم آن نشان دهنده ضعف سيستم ايمنی است. اين التهاب اغلب عفونی و بسيار دردناک است. از جمله عوامل ايجاد گل مژه، باكتری چركی به نام «استافيلوكوک» است كه تماس با دست های آلوده نيز سبب سرايت آن می شود.گفتنی است برای درمان گل مژه می توان از كمپرسهای گرم استفاده كرد؛ اما در صورت دردناک بودن زياد بايد به چشم پزشک مراجعه شود.
آب مرواريد
یکی از بیماری های چشم كه منجر به كدورت عدسی چشم و باعث تاری ديد و در مراحل پيشرفته كوری می شود. با نشانه هايی مانند تارشدن يا محوشدن بينايی، حساس شدن به روشنايی، كمرنگ شدن يا محو شدن رنگ ها، ديد كم در شب، دوبينی يا چندبينی، افزايش ديد نزديک و تغيير مداوم شماره عينک همراه است و افزايش سن، تغذيه نامناسب، بيماری قند، تماس با نورخورشيد، مصرف دخانيات و ضربه از جمله علل ابتلا به آب مرواريد است.
آب مرواريد ناشی از افزايش سن، شايع ترين نوع آب مرواريد است، احتمال ابتلای افراد به آب مرواريد در سنين ۶۵ تا ۷۴ سالگی ۵۰ درصد و در اشخاص بالای ۷۵ تا ۷۰ درصد است.
آبسياه يا گلوكوم
به معنای بالا رفتن فشار داخل چشم است كه م يتواند سبب آسيب عصب بينايي و در نتيجه كوري دايمی شود. بايد دانست كه بعضی از انواع بيماری آب سياه می تواند تا مراحل انتهايی بيماری هيچ نشان هايی نداشته باشد و هنگامی فرد متوجه بيماری خود می شود كه ميزان ديد به شدت و به طور غيرقابل برگشت افت كرده است. بنابراين تشخيص زودرس آب سياه و شروع درمان به موقع؛ كليد اصلی در پيشگيری از پيشرفت بيماري و كاهش ديد بيمار خواهد بود.
نشانههای هشدار دهنده بيماريهاي چشم
در صورت بروز يكی از نشانه های زير بايد به چشم پزشک مراجعه كرد:
نزديک كردن اشيا به چشم يا تنگ كردن چشم براي ديدن اشيای نزديک
تمايل غير طبيعي سر به يک سمت براي ديدن اشيايي كه در روبرو قرار دارند
مالش غيرطبيعي و مداوم چشمها
هنگامی كه فرد در برخي از ساعات روز بهتر از بقيه اوقات روز ميبيند
احساس دوتايي و يا در هم ديدن اشياء
ورم ملتحمـه چشـم يـا ريـزش غيـر عادي اشـک از چشمها
ناتواني يا سستي عضلات چشم
نکات بهداشتی جهت مراقبت از چشمها
استفاده هميشگی از مواد غذايی حاوی ويتامين های مختلف به ويژه ويتامين آ در رژيم غذايی.
ويتامين آ در جگر، قلوه، زرده تخم مرغ، شير پر چرب، كره، روغن كبد ماهی، اسفناج، كاهو، سبزی های زرد مثل هويج، كدو حلوايی و ميوه های زرد و نارنجی مثل زردآلو، قيسی، خرمالو، موز، خربزه و انواع مركبات وجود دارد.
داشتن خواب و استراحت كافی
تماس نداشتن دست های آلوده و كثيف با چشم
حفاظت چشم ها در برابر اشعه ماورای بنفش آفتاب با استفاده از عينک های آفتابی مرغوب
انجام فعاليت در نور كافی
نور خوب نوری است كه دارای روشنايی كافی بوده، خيره كننده نباشد و به طور يكسان پخش شده باشد.
برای خودمراقبتی از چشم ها، پس از مطالعه مداوم بيش از يک ساعت و نيم برای مدتی چشم های خود را بسته و يا به ديوار سفيد و اشيای دور نگاه كنيد و يا چشمان خود را برای مدت كوتاهی مشغول فعاليت ديگری كنيد تا خستگی آن رفع شود. اين توصيه برای رانندگان اتومبيل نيز صادق است، لذا پس از يک ساعت ونيم رانندگی بايد اتومبيل را نگه داشته و برای مدت كوتاهی به چشم ها استراحت داد.
تلويزيون يكی از منابع مهم ايجاد خستگی در چشم است. برای مراقبت از چشم هنگام استفاده از تلويزيون رعايت نكاتی مثل استفاد هنكردن از تلويزيون دارای نقص، نگاه كردن از فاصله حداقل دو و نیم متری به صفحه تلویزیون٬ استراحت دادن به چشم پس از ۲ ساعت تماشای تلويزيون ضروری است. اقدام به موقع برای رفع عیوب چشم به ویژه در اطفال٬ جوانان و دانش آموزان كه لازمه موفقيت در درس و مطالعه برای آن ها داشتن بينايی سالم است.
مراجعه منظم به چشم پزشک برای افراد ميانسالی كه دچار فشارخون بالا و ديابت هستند، يا در خانوادهشان سابقه ابتلا به «گلوكوم» وجود دارد.شايان ذكر است با افزايش سن، بينايي شخص ضعيف مي شود. عدسي به مرورزمان كدر شده و ميدان بينايي كاهش مي يابد و در نتيجه ديد محيطي فرد دچار مشكل مي شود.
به علت از بين رفتن تدريجي خاصيت الاستيک عدسي و تبديل جامد، فرآيند تطابق آن به تودهاي تقريبا نيز كند شده و شخص دچار پيرچشمي میشود، در اين حالت او به عينک مخصوص نياز خواهد داشت.
