تنبلی چشم یکی از انواع اختلالات بینایی است که بر اثر آن در یک چشمِ به ظاهر سالم، کاهش دید مرکزی به وجود می‌آید. در این حالت، اگرچه ساختمان ظاهری چشم سالم است، اما دید چشم حتی با استفاده از عینک هم کامل نمی‌شود. وقتی تکامل بینایی در یکی از چشم‌ها طبیعی و در چشم دیگر غیرطبیعی باشد، چشمی که بینایی‌اش تکامل پیدا نکرده، مبتلا به ضعف بینایی شده و به تدریج تنبل می‌شود.اگر متوجه شدید کودک‌تان در حال تماشای تلویزیون مرتب سرش را می‌چرخاند، ممکن است علتش یکی از نشانه‌های تنبلی چشم باشد. آنهایی که مشکل تنبلی چشم دارند، دید یکی از چشم‌هایشان بر آن یکی چیره است و برای دیدن بهتر روی آن چشم حساب می‌کنند. تنبلی چشم در ۲ تا ۳ درصد کودکان دیده می‌شود و بهترین زمان برای اصلاح این حالت دوران نوزادی یا اوایل کودکی است. یادآوری این نکته هم مهم است که اگرچه معمولاً یک چشم درگیر است، ولی در برخی حالات، ممکن است هر دو چشم به صورت همزمان تنبل باشند.
چشم‌های برخی کودکان با آنکه ظاهری سالم دارند اما از دید کافی برخوردار نیستند. رشد و تکمیل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد اما حداکثر سرعت رشد آن تا سه سالگی است. هنگامی که مشکلات دید کودک قبل از ۵ سالگی درمان شود، حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد، بینایی کامل کودک قابل بازگشت است. پس از پنج سالگی هر چه درمان چشم تنبل بیشتر به تعویق بیفتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می‌شود. به طوری که پس از ۷ تا ۱۰ سالگی درمان هیچ تاثیری نخواهد داشت.
شیوع تنبلی چشم در جهان ۲.۵ تا ۳ درصد است. طبق آمار به‌دست‌آمده از اجرای برنامه پیشگیری از تنبلی چشم در کشور، شیوع تنبلی چشم در گروه سنی ۴ تا ۶ سال ۱.۴ درصد است. تنبلی چشم معمولا در یک چشم اتفاق می‌فتد اما این امر قطعی نیست و امکان دارد که هر دوچشم به این عارضه دچار شوند.
علت تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم بر اثر اختلال در عملکرد طبیعی چشم‌ها و عدم تکامل بینایی رخ می‌دهد. البته در بسیاری از موارد هم ممکن است دلایل مرتبط با تنبلی چشم ارثی باشند.علل تنبلی چشم به سه دسته عمده تقسیم می شود:
* استرابیسم (لوچی): تنبلی چشم اغلب به دنبال استرابیسم روی می‌دهد. در استرابیسم یا انحراف چشم ها، کودک برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتر دارد استفاده می‌کند و در نتیجه چشم منحرف، تکامل پیدا نمی‌کند و تنبل می‌شود.
* عیوب انکساری: عیوب انکساری، انواعی از اختلال‌های بینایی هستند که با تجویز عینک قابل اصلاح هستند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که عیب انکساری شامل دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانی که چشم دیگر سالم است) یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید می‌آید. در این حالت چشم ضعیف‌تر تنبل می‌شود. وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز می‌تواند منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی معمولاً دشوار است. زیرا در این حالت ظاهر چشم ها طبیعی بوده و به نظر میرسد که دید کودک اشکالی نداشته باشد.
* عوامل مسدودکننده مسیر بینایی: عوامل مسدودکننده مسیر بینایی به مواردی مانند افتادگی پلک ، آب مروارید ، کدورت قرنیه و … گفته می‌شود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می‌کنند.
عوارض درمان نشدن تنبلی چشم
اگر تنبلی چشم اصلاح نشود، مشکلات زیادی رخ خواهد داد که مهمترین آنها عبارتند از :
* ایجاد نقص بینایی شدید و دائمی در چشم تنبل
* از بین رفتن دید سه‌بعدی
* محرومیت از بینایی برای تمام عمر در صورت ابتلای چشم سالم به بیماری یا آسیب دیدن
