سندرم شوگرن

سندرم شوگرن یک بیماری خود ایمنی است که با علائمی مثل خشکی دهان و چشم ها بروز پیدا می کند. ویژگی یک بیماری خود ایمنی تولید غیر طبیعی و بیش از حد آنتی بادی ها در داخل خون است. این آنتی بادی ها به صورت مستقیم به بافت های مختلف بدن حمله کرده و به آن ها آسیب می رسانند. این سیستم ایمنی با حمله اشتباه به بافت های بدن منجر به التهاب آن خواهد شد. این بیماری خود ایمنی به خصوص با نام سندرم شوگرن بیشتر باعث التهاب و مشکلات عملکردی برای غدد مسئول ترشح اشک و بزاق دهان شده و در نتیجه فرد شاهد بروز علائمی مثل خشکی دهان و خشکی چشم ها خواهد بود. به زبان ساده تر، التهاب غدد تولید کننده اشک (غدد لاکریمال) باعث کاهش تولید اشک و نهایتاً خشکی چشم خواهد شد.
التهاب غدد تولید کننده براق دهان (غدد بزاقی که شامل غدد پاراتوئید می شود) باعث کاهش تولید براق دهان و خشکی دهان و لب های فرد مبتلا خواهد شد. سندرم شوگرن در صورتی که باعث التهاب غده ای (خشکی چشم ها و دهان و غیره) شده و با بیماری دیگر بافت های همبندی همراه نباشد به آن سندرم اولیه شوگرن گفته می شود. اما اگر نسدرم شوگرن منجر به بیماری و درگیر شدن بافت های همبندی مثل آرتروز روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک یا اسکلرودرما شود به آن سندرم ثانویه شوگرن گفته می شود. گاهی اوقات خشکی چشم ها و دهان در بیماران مبتلا یا غیر مبتلا به سندرم شوگرن را با عنوان سندرم sicca (سیکا) نیز می شناسند.
دانشمندان هنوز از علت اصلی بروز سندرم شوگرن مطمئن نیستند. با این حال معتقدند که بعضی از ژن های به خصوص می تواند فرد را مستعد بروز این بیماری کنند. علاوه بر این خانواده هایی که اعضای آن مبتلا به بیماری های دیگر خود ایمنی مثل اریتماتوزئوس لوپوس سیستمی، بیماری خود ایمنی تیروئید، دیابت نوع یک و غیره هستند نیز، احتمال بروز سندرم شوگرن در تمامی اعضای خانواده بیشتر خواهد بود. همچنین به نظر می رسد که مکانیزم های تحریک کننده ای مثل عفونت در نتیجه ورود ویروس یا باکتری نیز می تواند باعث بروز سندرم شوگرن شود. در فرد مبتلا به سندرم شوگرن، سیستم ایمنی ابتدا غدد تولید کننده اشک و بزاق دهان را هدف قرار می دهد اما می تواند به قسمت های دیگر بدن نیز آسیب برساند.
این قسمت ها شامل موارد زیر می شود:
مفاصل
تیروئید
کلیه ها
کبد
شش ها
پوست
عصب ها

بیشتر بخوانید : انسداد مجاری اشکی چشم
علائم سندرم شوگرن
معمولاً سندرم شوگرن را با دو نشانه اصلی می شناسند. این نشانه ها شامل موارد زیر می شود:
خشکی چشم
چشم ها ممکن است به خاطر خشکی بیش از حد دچار علائمی مثل سوزش، خارش یا احساس وجود جسم خارجی در چشم شوند.
همچنین خشکی چشم ها می تواند احتمال بروز عفونت های چشمی و التهابات مربوط به پلک ها (بلفاریس) را تا حد قابل توجهی افزایش دهد. خشک شدن چشم ها را در اصطلاحات پزشکی به عنوان xerophthalmia شناخته و زمانی که چشم ها به علت خشکی ملتهب شوند آن را به عنوان keratoconjunctivitis sicca می شناسند.
خشکی دهان
خشکی دهان باعث می شود تا فرد دچار مشکلاتی مثل بلع یا صحبت شود. معمولاً خشکی دهان با علائمی مثل خشک شدن لب ها همراه خواهد بود.
افراد مبتلا به سندرم شوگرن معمولاً یک یا دو نشانه از علائم زیر را خواهند داشت:
درد مفصل، خشکی و تورم
تورم غدد بزاقی، به خصوص غددی که در پشت فک و در قسمت جلوی گوش ها قرار گرفته اند.
خرابی دندان
بیماری های لثه
مشکلات بلع غذا
اختلال در صدا
مشکل و حالت های غیر طبیعی در حس چشایی یا از دست دادن قدرت چشایی
سفت شدن یا عفونی شدن غدد پاراتوئید در داخل گونه ها
بروز ضایعات پوستی یا خشکی پوست
خشکی ناحیه تناسلی (واژن)
سرفه های خشک و طولانی
بدن درد طولانی مدت
علام غدد
غدد دیگر نیز ممکن است در نتیجه ابتلا به سندرم شوگرن ملتهب شوند. به عنوان مثال غدد موجود در مسیر تنفس (منجر به بروز عفونت های تنفسی) و واژن (گاهی اوقات باعث احساس درد در هنگام رابطه جنسی و بروز عفونت های واژینال برگشت پذیر می شوند) از جمله موارد نه چندان شایع درگیر شدن غدد دیگر بدن فرد مبتلا به سندرم شوگرن است.
سایر علائم
علائم فرا غدد در سندرم شوگرن شامل خستگی، درد مفاصل یا التهاب (آرتروز)، پدیده رینود، التهاب ریه، بزرگ شدن غدد لنفاوی و کلیه، عصب ها، درد مفاصل و بیماری عضلات همراه با درد و ضعف در عضلات می شود. یکی از علائم نادر ولی بسیار جدی سندرم شوگرن، التهاب رگ های خونی (vasculitis) است که می تواند در نتیجه درگیر شدن عروق قسمتی از بدن به بافت آن ناحیه آسیب بزند.یکی از بیماری های رایج همراه با سندرم شوگرن، ابتلا به تیروئیدیت خود ایمنی است که منجر به تغییر سطح غیر طبیعی هورمون تیروئید می شود. فرد مبتلا می تواند با آزمایش خون تیروئید، سوزش قلب و مشکلات بلع غذا متوجه بروز این بیماری شود. یکی دیگر از بیماری های جدی ولی نه چندان شایع همراه با سندرم شوگرن، ابتلا به سیروز صفراوی اولیه است که در آن کبد فرد درگیر شده و منجر به آسیب دیدگی بافت های کبدی می شود. عده بسیار معدودی از افراد مبتلا به این سندرم ممکن است دچار سرطان غدد لنفاوی (Lymphoma) شوند که این بیماری معمولاً چندین سال بعد از ابتلای فرد به شوگرن اتفاق میفتد. در نتیجه هر گونه تورم و التهاب غیر طبیعی در گره های لنفاوی باید به اطلاع پزشک معالج فرد برسد.

برای دریافت نوبت اینترنتی در سایت کلینیک چشم پزشکی صدرا کلیک نمایید
درمان سندرم شوگرن
شیوه درمان سندرم شوگرن بستگی به این دارد که چه قسمتی از بدن فرد درگیر شده باشد. بسیاری از مردم با استفاده از قطره های چشمی بدون نیاز به نسخه و نوشیدن آب بیشتر سعی می کنند تا علائمی مثل خشکی دهان و خشکی چشم ها را کاهش دهند. اما این راهکار دائمی نبوده و بیشتر افراد مبتلا نهایتاً نیاز به تجویز دارو یا انجام عمل های جراحی خواهند داشت.
دارو
با توجه به علائم بیمار، پزشک ممکن است داروهای زیر را برای فرد تجویز کند:
کاهش التهابات چشمی، پزشک ممکن است قطره های چشمی ضد التهاب برای فرد مبتلا به خشکی چشم متوسط تا شدید تجویز کند.
افزایش ترشح بزاق دهان، خوشبختانه داروهایی وجود دارد که فرد مبتلا به خشکی دهان می تواند با مصرف آن ها میزان ترشح بزاق و گاهی اوقات اشک را بیشتر کند. البته مصرف چنین داروهایی ممکن است عوارض جانبی مثل تعریق بیش از حد، درد در ناحیه شکم و افزایش ادرار را به دنبال داشته باشد.
عوارض جانبی به خصوص، در صورتی که فرد مبتلا به سندرم شوگرن، دچار علائمی مثل آرتروز شود. احتمالاً پزشک برای بهبود علائم داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا دیگر داروهای مخصوص آرتروز تجویز خواهد کرد. عفونت های مخمری در دهان باید با استفاده از داروهای ضد قارچ درمان شود.
درمان علائم کلی، می توان از داروی درمان کننده مالاریا برای درمان سندرم شوگرن استفاده کرد. داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند نیز ممکن است توسط پزشک برای درمان شوگرن تجویز شود.
عمل جراحی
می توان با انجام عمل جراحی punctual occlusion، مجاری دفع اشک را بسته و از خشک شدن چشم ها تا حد قابل توجهی جلوگیری کرد. برای اینکار از مسدود کننده های کلاژنی یا سیلیکونی استفاده شده و مجاری خروج اشک را با استفاده از آن ها مسدود می کنند. این کار باعث می شود تا اشک ترشح شده از چشم ها خارج نشده و در نتیجه فرد دچار خشکی چشم نشود.